Ορισμός νανοϋλικών

Στην ΕΕ, τα νανοϋλικά καλύπτονται από τους ίδιους κανονισμούς που διασφαλίζουν την ασφαλή χρήση όλων των χημικών ουσιών και μειγμάτων. Αυτό σημαίνει ότι οι επικίνδυνες ιδιότητες των νανομορφών των ουσιών πρέπει να αξιολογούνται προκειμένου να διασφαλίζεται η ασφαλής χρήση τους.

Ο τυποποιημένος και από κοινού συμφωνηθείς ορισμός βοηθά τις ρυθμιστικές αρχές να προσδιορίζουν τα εν λόγω υλικά και να λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με αυτά.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκδώσει σύσταση για τον ορισμό των νανοϋλικών.

Η σύσταση ορίζει το νανοϋλικό ως εξής:

φυσικό, περιστασιακό ή μεταποιημένο υλικό που περιέχει σωματίδια, σε μη δεσμευμένη μορφή ή ως σύμπηγμα ή συσσωμάτωμα και εφόσον, σύμφωνα με την κατανομή των αριθμητικών μεγεθών, τουλάχιστον το 50 % των σωματιδίων έχει μία ή περισσότερες εξωτερικές διαστάσεις εντός της κλίμακας μεγέθους 1 nm — 100 nm.

Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις και εφόσον το επιτάσσουν ανησυχίες για το περιβάλλον, την υγεία, την ασφάλεια ή την ανταγωνιστικότητα το όριο του 50 % όσον αφορά την κατανομή των αριθμητικών μεγεθών μπορεί να αντικατασταθεί από όριο μεταξύ 1 και 50 %.

Κατά παρέκκλιση, πρέπει να θεωρούνται ως νανοϋλικά τα φουλλερένια, οι νιφάδες γραφενίου και οι νανοσωλήνες άνθρακα μονού τοιχώματος με περισσότερες της μίας εξωτερικές διαστάσεις κάτω του 1 nm.

Σε αυτό το πλαίσιο, η φράση «μη δεσμευμένη μορφή» αφορά τα παραγόμενα σωματίδια. Ο όρος «συσσωμάτωμα» αφορά σωματίδια συνδεδεμένα με ισχυρούς δεσμούς και ο όρος «σύμπηγμα» αφορά χαλαρά συνδεδεμένα σωματίδια ή συσσωματώματα με εμβαδόν παρόμοιο με το συνολικό εμβαδόν των επιμέρους συστατικών. Τα συσσωματώματα και τα συμπήγματα προκύπτουν από τις αλληλεπιδράσεις των σωματιδίων ή από την αλληλεπίδραση με το άμεσο περιβάλλον τους, για παράδειγμα, με οργανική ύλη.

 

Διαφορετικό επίκεντρο ενδιαφέροντος, διαφορετικοί ορισμοί

Τα διάφορα όργανα και οργανισμοί της ΕΕ χρησιμοποιούν τον ορισμό της Επιτροπής προσαρμόζοντάς τον έτσι ώστε να ικανοποιήσουν συγκεκριμένες ανάγκες κανονιστικού χαρακτήρα.

Μερικά παραδείγματα:  

  • Ο κανονισμός για τα βιοκτόνα εφαρμόζει τον ορισμό στις δραστικές και τις μη δραστικές ουσίες και τον επεκτείνει σε συγκεκριμένα υλικά με εξωτερικές διατάσεις κάτω του 1 nm, τηρώντας το συνιστώμενο όριο του ≥50 % ως προς την κατανομή των αριθμητικών μεγεθών. Δεδομένου ότι ο κανονισμός εστιάζεται στην έκθεση και στους σχετικούς κινδύνους που ενέχουν τα προϊόντα που διατίθενται στην αγορά , στον ορισμό για τα νανοϋλικά αναφέρεται ρητώς ότι σε περίπτωση που σε ένα προϊόν χρησιμοποιούνται νανοϋλικά, οι κίνδυνοι για την υγεία του ανθρώπου, την υγεία των ζώων και το περιβάλλον πρέπει να αξιολογούνται χωριστά, τόσο για τις δραστικές όσο και τις μη δραστικές ουσίες.
  • Στον κανονισμό REACH εφαρμόζεται ο ορισμός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αλλά αντί του όρου «νανοϋλικά» εισάγεται ο όρος «νανομορφές». Σε περίπτωση που όλα τα νανοϋλικά μιας ουσίας πρέπει να καταχωριστούν μαζί, ο κανονισμός τηρεί την αρχή «μία ουσία, μία καταχώριση». Δεδομένου ότι οι ιδιότητες, όπως το μέγεθος και το σχήμα κάθε νανοϋλικού, επηρεάζουν την επικινδυνότητά του, απαιτείται χωριστή αξιολόγηση όλων των μορφών μιας ουσίας. Ο όρος «νανομορφή» εισήχθη για να αποσαφηνιστεί η ανάγκη ανεξάρτητης αξιολόγησης όλων των παραλλαγών των νανοϋλικών μιας ουσίας.
  • Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) εξετάζει μόνο τα τεχνητά νανοϋλικά, ανεξάρτητα από την κατανομή τους, δεδομένου ότι εστιάζει το ενδιαφέρον της στον κανονισμό για τα τρόφιμα και τα πρόσθετα τροφίμων, στο πλαίσιο του οποίου τα νανοϋλικά προστίθενται πάντα σκοπίμως.