Νανοϋλικά
Τι είναι τα νανοϋλικά; Είναι σωματίδια τόσο μικρά που μπορούμε να τα δούμε μόνο με μικροσκόπιο. Και τα νανοϋλικά βρίσκονται παντού. Βρίσκονται στην ίδια τη φύση, και μεταφέρονται εύκολα με τον αέρα, όπως για παράδειγμα η γύρη και η άμμος. Αλλά τα συναντάμε επίσης όλο και περισσότερο στην καθημερινότητά μας, μέσω των καταναλωτικών προϊόντων. Το μικρό τους μέγεθος σημαίνει ότι συμπεριφέρονται διαφορετικά σε σύγκριση με την ίδια ουσία σε μεγαλύτερο μέγεθος, γεγονός το οποίο μπορεί να επηρεάζει τον πιθανό κίνδυνο.
Τα νανοϋλικά θεωρούνται γενικά ότι αποτελούν σωματίδια με μέγεθος που κυμαίνεται μεταξύ 1 και 100 νανομέτρων (nm). Ωστόσο, από κανονιστική άποψη, το μέγεθος δεν είναι το μοναδικό που έχει σημασία, αλλά υπάρχουν και άλλες πτυχές που πρέπει να καθοριστούν πριν χαρακτηριστεί ένα ορισμένο υλικό ως «νανοϋλικό».
Από νομική άποψη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει διατυπώσει μία σύσταση για τον ορισμό των νανοϋλικών με βάση κατ’ αποκλειστικότητα το μέγεθος των συστατικών σωματιδίων ενός υλικού, χωρίς να υπεισέρχεται ο κίνδυνος ή η επικινδυνότητα. Αυτός ο ορισμός καλύπτει τα φυσικά, περιστασιακά ή μεταποιημένα υλικά, και υποστηρίζει την εφαρμογή των κανονιστικών διατάξεων για αυτή την ομάδα υλικών. Ωστόσο, σε κάποιους νομοθετικούς τομείς, ο καθοριστικός παράγοντας που απαιτεί την ύπαρξη νομικών υποχρεώσεων σε σχέση με τα νανοϋλικά είναι το γεγονός ότι μπορεί να έχουν διαφορετικές ιδιότητες σε σύγκριση με τα μεγαλύτερα σωματίδια.
Τα νανοϋλικά παράγονται και στη φύση, π.χ. στη σκόνη ή στην ηφαιστειακή τέφρα. Μπορεί επίσης να προκύπτουν τυχαία από ανθρώπινες δραστηριότητες (π.χ. από εξατμίσεις αυτοκινήτων, καύση κεριών). Επίσης, για πολλά χρόνια, κάποια νανοϋλικά παράγονταν και από τη βιομηχανία. Με τη βοήθεια της επιστήμης, πλέον είμαστε σε θέση να παράγουμε τεχνητά τέτοιου είδους σωματίδια ή υλικά, χρησιμοποιώντας μηχανικές μεθόδους σε επίπεδο ατόμου (διεργασίες «από τη βάση»).
Ραγδαία εξάπλωση
Λόγω του μεγέθους τους, τα νανοϋλικά μπορεί να έχουν μοναδικές χημικές, φυσικές, ηλεκτρικές και μηχανικές ιδιότητες, οι οποίες είναι πιο έντονες σε σύγκριση με το ίδιο υλικό χωρίς νανομορφές (συχνά αποκαλούνται χύδην ουσίες). Χάρη σε αυτές τις ιδιότητες, τα νανοϋλικά είναι ιδιαίτερα κατάλληλα για πολλές εφαρμογές. Το ίδιο νανοϋλικό μπορεί επίσης να έχει πολλές νανομορφές, με βάση διαφορές στο μέγεθος, το σχήμα των συστατικών σωματιδίων, και τροποποιήσεις ή διεργασίες στην επιφάνεια.
Η νανοτεχνολογία εξαπλώνεται ραγδαία, ενώ ένας μεγάλος αριθμός προϊόντων καθημερινής χρήσης στην ευρωπαϊκή αγορά περιέχει νανοϋλικά. Για παράδειγμα, διαρκώς αναπτύσσονται όλο και πιο αποδοτικές μπαταρίες, επιχρίσματα επιφανειών, αντιβακτηριδιακά ενδύματα, καλλυντικά και τρόφιμα.
Τα νανοϋλικά παρέχουν, επίσης, σημαντικές τεχνικές και εμπορικές ευκαιρίες. Η νανοτεχνολογία έχει χαρακτηριστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως βασική τεχνολογία γενικής εφαρμογής. Προβλέπεται ότι η τεχνογνωσία και η εμπειρία σε αυτόν τον τομέα θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη μελλοντική οικονομική ανάπτυξη στην ΕΕ.
Ωστόσο, η ραγδαία αύξηση της χρήσης των νανοϋλικών, σε συνδυασμό με τις ιδιαίτερες ιδιότητές τους, εγείρει ερωτήματα για τις πιθανές επιπτώσεις τους στην υγεία και το περιβάλλον. Υπάρχει σαφώς η ανάγκη επαρκούς αξιολόγησης και διαχείρισης των πιθανών κινδύνων που ενέχουν αυτά τα νέα υλικά, ιδίως των επιπτώσεων από την τροποποίηση της επιφάνειας αυτών των σωματιδίων.