Nanomaterialen
Wat zijn nanomaterialen? Het zijn deeltjes die zo klein zijn dat we ze alleen met behulp van een microscoop kunnen zien. Nanomaterialen zijn overal te vinden. Ze komen voor in de natuur, waar ze gemakkelijk worden meegedragen op de wind, net als bijvoorbeeld pollen en zand. Ze komen echter via consumentenproducten ook steeds meer voor in ons dagelijkse leven. Doordat ze klein zijn, gedragen ze zich soms ook anders dan dezelfde stof in grotere afmetingen of volumes, en dit kan van invloed zijn op het potentiële risico.
Bij nanomaterialen denkt men vaak aan deeltjes met een grootte van ongeveer 1 tot 100 nanometer (nm). In de context van regelgeving is grootte echter niet het enige dat ertoe doet, maar moeten ook andere aspecten worden vastgesteld voordat een bepaald materiaal als een ‘nanomateriaal’ kan worden beschouwd.
In juridische zin heeft de Europese Commissie een aanbeveling gedaan betreffende de manier waarop een nanomateriaal kan worden gedefinieerd op basis van uitsluitend de grootte van de samenstellende deeltjes van een materiaal, zonder rekening te houden met het gevaar of risico ervan. Deze definitie bestrijkt natuurlijke, incidentele of geproduceerde materialen en ondersteunt de tenuitvoerlegging van de regelgeving voor deze groep materialen. Toch is op sommige wetgevingsgebieden de drijvende kracht achter wettelijke verplichtingen voor nanomaterialen dat deze andere eigenschappen kunnen hebben dan grotere deeltjes.
Nanomaterialen komen ook in de natuur voor, bijvoorbeeld in stof of in vulkanische as. Ze kunnen ook een onbedoeld gevolg zijn van menselijke activiteit (bijv. uitlaatgassen van auto’s, brandende kaarsen). Sommige nanomaterialen worden ook al jarenlang door industrieën geproduceerd. Met hulp van de wetenschap kunnen we nu ook kunstmatig zulke deeltjes of materialen produceren door technieken op atomair niveau toe te passen (‘bottom-up-processen’).
Snelle uitbreiding
Door hun grootte kunnen nanomaterialen unieke chemische, fysische, elektrische en mechanische eigenschappen hebben die meer uitgesproken kunnen zijn dan die van hetzelfde materiaal zonder nanovormen (vaak bulkstoffen genoemd). Deze eigenschappen kunnen nanomaterialen heel geschikt maken voor een groot aantal toepassingen. Een nanomateriaal kan ook meerdere nanovormen hebben op basis van verschillen in de grootte, de vorm van de samenstellende deeltjes, wijzigingen van het oppervlak of oppervlaktebehandelingen.
De nanotechnologie breidt zich snel uit, en een groot aantal alledaagse producten op de Europese markt bevat al nanomaterialen. Kijk bijvoorbeeld naar de ontwikkeling van betere en efficiëntere batterijen, oppervlaktecoatings, antibacteriële kleding, cosmetica en voedingsmiddelen.
Nanomaterialen bieden ook belangrijke technische en commerciële mogelijkheden. De Europese Commissie heeft nanotechnologie aangemerkt als cruciale ontsluitende technologie. Voorspeld wordt dat deskundigheid en knowhow op dit gebied een cruciale rol zullen spelen in de toekomstige economische groei in de EU.
De snelle toename van het gebruik van nanomaterialen en hun specifieke eigenschappen werpen echter vragen op over de potentiële effecten van deze materialen op de gezondheid en het milieu. Het is duidelijk dat de potentiële risico’s van deze nieuwe materialen goed moeten worden beoordeeld en beheerd, wat in het bijzonder geldt voor de gevolgen van wijzigingen van het oppervlak van deze deeltjes.