Nanomaterialen zijn chemische stoffen

Deeltjes op nanoschaal kunnen worden gemaakt van allerlei verschillende stoffen, zoals koolstof, metalen, metaaloxiden en polymeren. Het is moeilijk om aan te geven hoeveel nanomaterialen er momenteel precies op de markt zijn, en nog moeilijker om te schatten hoeveel meer er mogelijk nog in een laboratoriumomgeving kunnen worden gemaakt.

Onder REACH is de wettelijke verplichting voor fabrikanten en importeurs om stoffen te registreren en het veilige gebruik ervan aan te tonen ook van toepassing op stoffen met nanovormen. Aan de andere kant bevatten slechts enkele EU-verordeningen wettelijke voorschriften voor nanomaterialen, zoals de verordeningen betreffende cosmetische producten en nieuwe voedingsmiddelen. Doordat REACH geen expliciete bepalingen inzake nanomaterialen bevat, hebben slechts weinig registraties plaatsgevonden die ook nanospecifieke informatie bevatten.

Toch weerhoudt het ontbreken van specifieke bepalingen proactieve ondernemingen er niet van om transparant verslag uit te brengen over de nanovormen van de stoffen die worden gedekt door de registraties. Rapportage van nanospecifieke informatie is mogelijk sinds 2010, toen in de Internationale Databank voor uniforme informatie over chemische stoffen (IUCLID) een vrijwillig aankruisvakje werd ingevoerd.

Volg deze link naar de website voor informatieverspreiding van ECHA om meer informatie te vinden over de stoffen waarvoor het vakje is aangekruist of waarvoor er andere aanwijzingen van nanospecifieke informatie zijn. 

Meer informatie over geregistreerde stoffen die nanomaterialen bevatten:

Registranten kunnen er in het kader van REACH voor kiezen om ECHA informatie over nanomaterialen te verstrekken door de aanwezigheid van een nanovorm in de samenstelling van de stof aan te geven, door aan te geven dat de fysische toestand van de stof een nanomateriaal is of door specifieke studies over een nanomateriaal te verstrekken in een eindpuntstudievermelding.

REACH is een overkoepelende verordening voor chemische stoffen. De manier waarop chemische stoffen in de REACH-verordening worden gedefinieerd, is dan ook in veel bredere zin relevant, omdat de concepten van de verordening in andere wetgeving terugkomen:

'Stof": een chemisch element en de verbindingen ervan, zoals zij voorkomen in natuurlijke toestand of bij de vervaardiging ontstaan, met inbegrip van alle additieven die nodig zijn voor het behoud van de stabiliteit ervan en alle onzuiverheden ten gevolge van het toegepaste procedé, doch met uitzondering van elk oplosmiddel dat kan worden afgescheiden zonder aantasting van de stabiliteit van de stof of wijziging van de samenstelling ervan.'

Er zij opgemerkt dat veel nanomaterialen van nature voorkomen en daardoor mogelijk niet vallen onder de bestaande wetgeving betreffende chemische stoffen die zijn vervaardigd, zoals REACH, tenzij ze op enige wijze opzettelijk chemisch zijn gewijzigd. Andere nanomaterialen worden gevormd als bijproducten, bijvoorbeeld bij de verbranding van fossiele brandstoffen met behulp van bijvoorbeeld dieselmotoren. Op dergelijke deeltjes zijn echter verschillende milieuverordeningen van toepassing, zoals de verordeningen die de luchtkwaliteit waarborgen.

 

Bestaan er nog veel meer nanomaterialen?

De schattingen van het werkelijke aantal nanomaterialen op de EU-markt variëren.

Er zijn waarschijnlijk meer stoffen met nanovormen op de markt dan het aantal dat nu op grond van REACH is geregistreerd. Hier zijn meerdere redenen voor, waaronder:

  • Onzekerheid omtrent de regelgeving: hoewel het begrip ‘stof’ ook nanomaterialen dekt, zoals het toepassingsgebied van de REACH-verordening dat ook doet, noemt deze verordening nanomaterialen niet expliciet en voorziet zij evenmin in expliciete voorschriften. Sommige fabrikanten/importeurs kunnen dit opvatten als een teken dat zij niet verplicht zijn om in hun registratiedossiers nanospecifieke informatie te verstrekken. De Europese Commissie bereidt momenteel een wijziging van de bijlagen bij de REACH-verordening voor om de voorschriften voor nanovormen van stoffen expliciet te maken.
  • Uitdagingen met betrekking tot meting: hoewel het begrip ‘nanomateriaal’ eenvoudig is, is het vaak niet eenvoudig om te bepalen of een vorm van een stof een nanovorm is. Daarvoor zijn precieze en soms dure instrumenten nodig. Fabrikanten/importeurs kunnen er daarom voor kiezen om een stof niet te testen wanneer er geen expliciete wettelijke voorschriften zijn om tests uit te voeren.
  • Lage productievolumes: sommige stoffen met nanovormen komen mogelijk in zulke lage volumes op de markt dat zij op grond van REACH niet hoeven te worden geregistreerd. De uiterste datum voor registratie van chemische stoffen met een laag productievolume (1-100 ton per jaar) is 31 mei 2018.

Er kunnen veel redenen zijn waarom het aantal geregistreerde stoffen met nanovormen laag is. Waarschijnlijk is ook een aantal stoffen geregistreerd die wel als nanomateriaal worden geproduceerd of op de markt worden gebracht, maar waarvoor ondernemingen in het registratiedossier geen expliciete nanospecifieke informatie hebben verstrekt.

Desondanks wordt verwacht dat de beschikbare nanospecifieke informatie die wordt verzameld in het kader van de tenuitvoerlegging van de REACH-verordening, zal toenemen wanneer de regelgevingskwesties worden opgelost.