Nanomateriały

 

Czym są nanomateriały? Są to cząstki, które są tak małe, że można je zobaczyć tylko za pomocą mikroskopu. Nanomateriały są wszędzie. Istnieją w przyrodzie i są łatwo przenoszone przez wiatr, jak na przykład pyłki i piasek. Są one jednak również w coraz większym stopniu obecne w naszym codziennym życiu poprzez produkty konsumpcyjne. Ze względu na swoje małe rozmiary nanomateriały zachowują się inaczej niż te same substancje o większych rozmiarach, co może mieć wpływ na potencjalne ryzyko.

Za nanomateriały na ogół uważa się cząstki o wielkości od około 1 do 100 nanometrów (nm). W kontekście regulacyjnym wielkość nie jest jednak jedyną kwestią, która ma znaczenie – istnieją także inne aspekty, które należy ustalić, zanim dany materiał można uznać za „nanomateriał”.

 

 

 

W kontekście prawnym Komisja Europejska wydała zalecenie dotyczące definiowania nanomateriałów na podstawie wyłącznie wielkości cząstek składowych materiału, bez względu na zagrożenie lub ryzyko. Definicja ta obejmuje naturalne, powstałe przypadkowo lub wytworzone materiały oraz stanowi podstawę wdrożenia przepisów wykonawczych w odniesieniu do tej grupy materiałów. Niemniej jednak w niektórych obszarach prawodawstwa czynnikiem decydującym o obowiązkach prawnych w odniesieniu do nanomateriałów jest to, że mogą one mieć odmienne właściwości w porównaniu z większymi cząstkami.

Nanomateriały są również wytwarzane w przyrodzie, na przykład w pyłach lub popiele wulkanicznym. Mogą też być niezamierzonym wynikiem działalności człowieka (np. spaliny samochodowe, palące się świece). Przez wiele lat niektóre nanomateriały były również produkowane przez przemysł. Z pomocą nauki jesteśmy obecnie w stanie również sztucznie wytwarzać takie cząstki lub materiały, wykorzystując inżynierię na poziomie atomowym (procesy „oddolne”).

 

Szybki rozwój

Ze względu na swoją wielkość nanomateriały mogą posiadać wyjątkowe właściwości chemiczne, fizyczne, elektryczne i mechaniczne, bardziej wyraziste niż cechy tych samych materiałów w postaci innej niż nanoformy (często nazywanym substancją masową). Właściwości te mogą sprawiać, że nanomateriały mogą szczególnie nadawać się do wielu zastosowań. Ten sam nanomateriał może mieć wiele nanoform różniących się wielkością cząstek, kształtem cząstek składowych, modyfikacjami powierzchni lub obróbką powierzchni.

Nanotechnologia szybko się rozwija i wiele produktów codziennego użytku na rynku europejskim zawiera nanomateriały. Weźmy pod uwagę na przykład produkowanie lepszych i wydajniejszych baterii, powłok powierzchniowych, odzieży antybakteryjnej, kosmetyków i produktów spożywczych.

Nanomateriały oferują również znaczne możliwości techniczne i handlowe. Komisja Europejska uznała nanotechnologię za kluczową technologię prorozwojową. Przewiduje się, że wiedza ekspercka i fachowa w tej dziedzinie będzie odgrywała kluczową rolę w przyszłym wzroście gospodarczym w UE.

Szybki wzrost wykorzystania nanomateriałów w połączeniu z ich szczególnymi właściwościami budzi jednak obawy dotyczące ich potencjalnych skutków dla zdrowia i środowiska. Najwyraźniej konieczne jest odpowiednie ocenienie wszelkiego potencjalnego ryzyka, jakie może wiązać się z tymi nowymi materiałami, a w szczególności z wpływem modyfikacji powierzchni tych cząstek, oraz zarządzanie tym ryzykiem.