Τα νανοϋλικά είναι χημικές ουσίες

Τα σωματίδια σε νανοκλίμακα μπορούν να προέλθουν από πολλές και διαφορετικές ουσίες, όπως άνθρακα, μέταλλα, οξείδια μετάλλων, καθώς και πολυμερή. Είναι δύσκολο να υπολογίσουμε ακριβώς πόσα νανοϋλικά κυκλοφορούν σήμερα στην αγορά, και ακόμη πιο δύσκολο να εκτιμήσουμε πόσο περισσότερα είναι δυνατόν να παραχθούν στο περιβάλλον ενός εργαστηρίου.

Στο πλαίσιο του κανονισμού REACH, η νομική υποχρέωση των κατασκευαστών και των εισαγωγέων να καταχωρίσουν και να αποδεικνύουν την ασφαλή χρήση ισχύει και στις ουσίες με νανομορφές. Αφετέρου, ελάχιστοι κανονισμοί της ΕΕ περιλαμβάνουν ρητές νομικές απαιτήσεις για τα νανοϋλικά, όπως οι κανονισμοί για τα καλλυντικά και για τα νέα τρόφιμα. Καθώς ο κανονισμός REACH δεν διαθέτει ρητές διατάξεις για τα νανοϋλικά, έχουν γίνει ελάχιστες καταχωρίσεις με πληροφορίες σχετικά με νανοϋλικά.

Ταυτόχρονα, η έλλειψη συγκεκριμένων διατάξεων δεν εμποδίζει τις δυναμικές εταιρείες να υποβάλλουν εκθέσεις διαφάνειας για τις νανομορφές της ουσίας που καλύπτεται από τις καταχωρίσεις. Η αναφορά πληροφοριών σχετικών με τα νανοϋλικά ξεκίνησε το 2010, όταν προστέθηκε ένα προαιρετικό πλαίσιο επιλογής στο IUCLID.

Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες για τις ουσίες στις οποίες έχει χρησιμοποιηθεί το πλαίσιο επιλογής ή για τις οποίες υπάρχουν άλλες ενδείξεις πληροφοριών σχετικά με νανοϋλικά, επιλέγοντας αυτόν τον σύνδεσμο για την ιστοσελίδα του ECHA. 

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις καταχωρισμένες ουσίες που περιέχουν νανοϋλικά::

Οι καταχωρίζοντες βάσει του κανονισμού REACH μπορούν να επιλέξουν να παράσχουν στον ECHA πληροφορίες σχετικά με τα νανοϋλικά αναφέροντας την παρουσία μορφής νανοϋλικού (νανομορφής) στη σύνθεση της ουσίας, επισημαίνοντας ότι η φυσική κατάσταση της ουσίας είναι νανοϋλικό ή υποβάλλοντας ειδικές μελέτες σχετικά με το εκάστοτε νανοϋλικό σε μορφή αρχείου μελέτης τελικού σημείου.

Ο κανονισμός REACH είναι ένας γενικός κανονισμός για τις χημικές ουσίες. Επομένως, ο τρόπος με τον οποίο ο κανονισμός REACH ορίζει τις χημικές ουσίες είναι σημαντικός με μια πολύ ευρύτερη έννοια, εφόσον οι αρχές του αντικατοπτρίζονται και σε άλλες νομοθετικές πράξεις:

'Ουσία: ένα χημικό στοιχείο και οι ενώσεις του σε φυσική κατάσταση ή όπως λαμβάνονται από οποιαδήποτε διεργασία παραγωγής, συμπεριλαμβανομένου κάθε προσθέτου που είναι απαραίτητο για τη διατήρηση της σταθερότητάς της και κάθε πρόσμειξης που προέρχεται από τη χρησιμοποιούμενη διεργασία, αποκλειόμενου κάθε διαλύτη που μπορεί να διαχωριστεί, χωρίς να επηρεάσει τη σταθερότητα της ουσίας ή να μεταβάλει τη σύνθεσή της'

Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλά νανοϋλικά απαντούν στη φύση, άρα, ενδέχεται να μην εμπίπτουν στην υπάρχουσα νομοθεσία για τις χημικές ουσίες η οποία καλύπτει τις τεχνητές ουσίες, όπως ο κανονισμός REACH, εκτός εάν υφίστανται σκόπιμη χημική τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο. Άλλα νανοϋλικά σχηματίζονται ως υποπροϊόντα, για παράδειγμα, από την καύση ορυκτών καυσίμων, π.χ. με τη χρήση πετρελαιοκινητήρων. Αυτά τα σωματίδια, όμως, εμπίπτουν σε διάφορους κανονισμούς για την προστασία του περιβάλλοντος, όπως είναι οι κανονισμοί που διασφαλίζουν την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα.

 

Υπάρχουν πολύ περισσότερα νανοϋλικά εκεί έξω?

Οι εκτιμήσεις για τον πραγματικό αριθμό των νανοϋλικών στην ευρωπαϊκή αγορά ποικίλλουν.

Είναι πιθανόν να υπάρχουν στην αγορά περισσότερες ουσίες με νανομορφές από αυτές που έχουν καταχωριστεί βάσει του κανονισμού REACH. Αυτό συμβαίνει για διάφορους λόγους, όπως είναι οι εξής:

  • Αβεβαιότητα κανονιστικού πλαισίου: αν και ο όρος «ουσία» καλύπτει τα νανοϋλικά, όπως και το πλαίσιο του κανονισμού REACH, ο κανονισμός δεν αναφέρει ρητά τα νανοϋλικά, ούτε προβλέπει ρητές απαιτήσεις. Αυτό μπορεί να ερμηνεύεται από ορισμένους κατασκευαστές/εισαγωγείς με την έννοια ότι δεν υπάρχει υποχρέωση παροχής πληροφοριών σχετικά με τα νανοϋλικά στους φακέλους καταχώρισης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αυτή την περίοδο προετοιμάζει την τροποποίηση των παραρτημάτων του κανονισμού REACH, με σκοπό να καταστήσει πιο ρητές τις απαιτήσεις για τα νανοϋλικά.
  • Δυσκολίες στη μέτρηση: ενώ ο όρος νανοϋλικό είναι απλός, η μέτρηση για τον καθορισμό της μορφής μιας ουσίας ως νανομορφής συχνά είναι πολύπλοκη. Απαιτεί όργανα ακριβείας, τα οποία είναι πολλές φορές και ακριβά. Επομένως, εφόσον δεν υπάρχουν ρητές απαιτήσεις για τις μετρήσεις, οι κατασκευαστές/εισαγωγείς μπορεί να επιλέξουν να τις παραλείψουν.
  • Μικρός όγκος: κάποιες ουσίες με νανομορφές μπορεί να κυκλοφορούν στην αγορά σε τόσο μικρό όγκο, που να μην απαιτείται η καταχώρισή τους βάσει του κανονισμού REACH. Η προθεσμία για την καταχώριση χημικών ουσιών μικρού όγκου (1-100 τόνοι ετησίως) είναι στις 31 Μαΐου 2018.

Μπορεί να υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους ο αριθμός των καταχωρισμένων ουσιών με νανομορφές είναι μικρός. Είναι επίσης πιθανόν να υπάρχουν πολλές ουσίες που έχουν καταχωριστεί ότι έχουν κατασκευαστεί ή διατίθενται στην αγορά ως νανομορφές, για τις οποίες οι εταιρείες δεν έχουν δώσει ρητά πληροφορίες σχετικά με τα νανοϋλικά στον φάκελο καταχώρισης.

Εν τούτοις, όσο θα επιλύονται τα κανονιστικά ζητήματα, αναμένεται να αυξηθούν οι διαθέσιμες πληροφορίες για τα νανοϋλικά οι οποίες θα συλλέγονται μέσω της εφαρμογής του κανονισμού REACH.