Nanomateriały są substancjami chemicznymi

Cząstki w nanoskali mogą składać się z wielu różnych substancji, takich jak węgiel, metale, tlenki metali, a także polimery. Trudno jest dokładnie określić, ile nanomateriałów jest obecnie dostępnych na rynku, a jeszcze trudniejsze jest oszacowanie, ile więcej można wyprodukować w warunkach laboratoryjnych.

Zgodnie z rozporządzeniem REACH spoczywający na producentach i importerach obowiązek prawny zarejestrowania substancji i wykazania bezpieczeństwa ich stosowania dotyczy również substancji z nanoformami. Z drugiej strony tylko kilka rozporządzeń UE, takich jak rozporządzenia dotyczące kosmetyków i nowej żywności, zawiera wyraźne wymogi prawne dotyczące nanomateriałów. Ponieważ rozporządzenie REACH nie zawiera wyraźnych przepisów dotyczących nanomateriałów, istnieje zaledwie niewielka liczba rejestracji zawierających informacje na temat nanomateriałów.

Jednocześnie brak przepisów szczegółowych nie utrudnia proaktywnym przedsiębiorstwom prowadzenia przejrzystej sprawozdawczości w odniesieniu do nanoform substancji objętych tymi rejestracjami. Przekazywanie informacji o nanomateriałach jest możliwe od 2010 r., kiedy to w IUCLID wprowadzono nieobowiązkowe pole wyboru.

Więcej informacji na temat tych substancji, w przypadku których zaznaczono dobrowolne pole wyboru lub w przypadku których w inny sposób wskazano informacje dotyczące nanomateriałów, można znaleźć pod linkiem do strony internetowej ECHA poświęconej rozpowszechnianiu informacji. 

Więcej informacji na temat zarejestrowanych substancji, które zawierają nanomateriały:

Rejestrujący w ramach REACH mogą zdecydować się na przekazywanie do ECHA informacji o nanomateriałach, wskazując obecność formy nanomateriału w składzie substancji, wskazując, że stan fizyczny substancji jest nanomateriałem, lub dostarczając konkretne wyniki badań dotyczących nanomateriału w rejestrze badań punktu końcowego.

Rozporządzenie REACH jest nadrzędnym rozporządzeniem w sprawie chemikaliów. Dlatego sposób, w jaki w rozporządzeniu REACH definiuje się substancje chemiczne, jest ważny w znacznie szerszym sensie, ponieważ pojęcia użyte w tym rozporządzeniu są odzwierciedlone w innych przepisach:

'substancja: oznacza pierwiastek chemiczny lub jego związki w stanie, w jakim występują w przyrodzie lub zostają uzyskane za pomocą procesu produkcyjnego, z wszelkimi dodatkami wymaganymi do zachowania ich trwałości oraz wszelkimi zanieczyszczeniami powstałymi w wyniku zastosowanego procesu, wyłączając rozpuszczalniki, które można oddzielić bez wpływu na stabilność i skład substancji'

Należy zauważyć, że wiele nanomateriałów występuje naturalnie, a zatem może nie podlegać istniejącym przepisom dotyczącym chemikaliów, które dotyczą substancji wytwarzanych, takich jak rozporządzenie REACH, chyba że są one w jakikolwiek sposób zmodyfikowane chemicznie. Inne nanomateriały są wytwarzane jako produkty uboczne, na przykład w procesie spalania paliw kopalnych przy użyciu np. silników Diesla. Takie cząstki podlegają jednak różnym przepisom dotyczącym środowiska takim jak przepisy służące ochronie jakości powietrza.

 

Czy istnieje o wiele więcej nanomateriałów?

Oszacowania faktycznej liczby substancji będących nanomateriałami na rynku UE są różne.

Prawdopodobnie na rynku istnieje więcej substancji z nanoformami niż jest obecnie zarejestrowane na podstawie rozporządzenia REACH. Istnieje szereg powodów takiego stanu rzeczy, w tym:

  • niepewność regulacyjna: chociaż termin „substancja” obejmuje nanomateriały, podobnie jak obejmuje je zakres stosowania rozporządzenia REACH, w rozporządzeniu tym nie wymieniono wyraźnie nanomateriałów ani nie przewidziano wyraźnych wymogów w odniesieniu do nich. Niektórzy producenci/importerzy mogą to interpretować jako brak obowiązku podawania informacji na temat nanomateriałów w dokumentacji rejestracyjnej. Komisja Europejska przygotowuje obecnie zmianę załączników do rozporządzenia REACH w celu sprecyzowania wymogów dotyczących nanoform substancji;
  • trudności pod względem pomiaru: chociaż termin „nanomateriał” jest sformułowany w sposób prosty, zmierzenie, czy dana forma substancji jest nanoformą, często nie jest proste. Wymaga to precyzyjnych i czasami drogich instrumentów. Dlatego też bez wyraźnego prawnego obowiązku przeprowadzenia badania producenci/importerzy mogą zdecydować się nie wykonywać takiego pomiaru;
  • małe ilości: niektóre substancje z nanoformami mogą znajdować się na rynku w tak małych ilościach, że nie wymagają rejestracji na podstawie rozporządzenia REACH. Termin rejestracji chemikaliów produkowanych lub importowanych w małej ilości (1–100 ton rocznie) wyznaczono na dzień 31 maja 2018 r.

Może istnieć wiele powodów niewielkiej liczby substancji zarejestrowanych z nanoformami. Jest również prawdopodobne, że istnieje szereg substancji zarejestrowanych, które są produkowane lub wprowadzane do obrotu jako nanomateriały, w przypadku których przedsiębiorstwa zdecydowały się nie ujawniać informacji na temat nanomateriałów w dokumentacji rejestracyjnej.

Niemniej jednak oczekuje się, że ilość dostępnych informacji na temat nanomateriałów, zgromadzonych dzięki wdrożeniu rozporządzenia REACH, wzrośnie, gdy rozwiązane zostaną kwestie regulacyjne.